مقدمه
با کمی تامل به تاریخ صنعت و تغییر و تحولات به وجود آمده در علم بشری در طی این سالها و پس از انقلاب صنعتی می بینیم که بشر همواره از علم به عنوان یک فاکتور بسیار مهم در جهت پاسخگویی به بسیاری از مجهولات دنیای اطراف خود بکار می برد . و همچنین از علم خود در جهت ایجاد راحتی و انجام سریع‌تر امور و در نهایت سرعت بخشیدن به زندگی انسان بهره برده و می برد و در این میان یکی از آن ابزاری که در سایه تلاش علمی بشر در خدمت انسان به کمک تعلق بشر در آمده صنعت ساخت و طراحی و نصب آسانسور است که نقش بسزائی در بسیاری از امور زندگی و کمک به انسان دارد . مانند حمل بارهای سنگین و حمل بارهای بیمارستانی و حمل مسافرین در ساختمان بالای ۵ طبقه به ویژه آسمان خراش و برج ها و حمل مصالح و بسیاری از کارهایی که در صورت نبودن آن انسانمی بایستی رنج محنت بسیار متحمل می شد برای انجام آن .
در پایان اینجانب سعی کردم با جمع آوری برخی از اطلاعات مفید در رابطه با اجزاء و ساختمان آسانسور و مراحل نصب و مراکز فروض قطعات و قیمتهای آنها و بررسی خصوصیات مکانی کارگاه آسانسور بتوانم قدمی هر چند ناچیز در جهت اطلاع رسانی به افراد مشتاق این صنعت پویا به ویژه قشر دانشجو برداشته باشم .
تعریف آسانسور : آسانسور وسیله ای دائمی برای بالا بردن بین و سطح توقف یا بیشتر است . این وسیله شامل کابین برای حمل مسافرین و یا بار است که حداقل قسمتی از آن در داخل ریلهای راهنمای صلب که به صورت عمودی با مورب با زاویه کمتر از درجه نسبت به محور قائم نصب شده حرکت می کند .
طبقه بندی آسانسورها بر اساس نوع رانش :
۱-آسانسور برقی
۲-آسانسور هیدرولیکی
۳-آسانسور پنوماتیکی
ویژگی های آسانسور هیدرولیک :
آسانسور های هیدرولیک در ظرفیت های مختلف با طول مسیر حرکت کم به کار گرفته می شوند و معمولاً در ظرفیت های بالا نسبت به انواع کششی مقرون به صرفه تر می باشند ، حرکت نرم و روان و قابلیت تنظیم سرعت ، دقت توقف در تراز طبقه ، شروع و خاتمه حرکت بدون شوک از مزایای این نوع آسانسورها می باشد . عدم نیاز به پیش بینی موتورخانه در بالای چاه و امکان قرار دادن آن در فضای دورتری از چاه نیز از مزیتهای این نوع میباشد .
سیستم محرکه آسانسورهای هیدرولیک می تواند از نوع مستقیم یا غیرمستقیم باشد . در نوع مستقیم جک مستقیماً به یوک کابین متصل می گردد و در نوع غیرمستقیم از طریق حرکت سیم بکسل متصل به یوک کابین موجب جابجایی آن می شود در صورتیکه سیستم از نوع مستقیم باشد جک باید دارای شیر اطمینان مخصوص باشد در صورتیکه از نوع غیرمستقیم باشد کابین باید مجهز به سیستم ترمز اضطراری (پاراشوت) و کاورنر باشد .
در صورتیکه بیش از یک جک برای جابجایی کابین بکار رود باید بنحوی به همدیگر مرتبط شوند که فشار روغن آنها همواره یکسان باشد .
در صورتیکه آسانسور هیدرولیک از نوعی باشد که نیاز به حفر چاه جهت استقرار جک باشد باید پیش بینی لازم جهت حفر این چاه به عمل آید .
چاه جک (در صورت وجود) باید نسبت به نفوذ آب مقاوم شده و با دقت شاقولی ۲۵ میلی متر در ارتفاع ۳ متر اجرا گردد .
ابعاد و نحوه اجرای چاه جک و یا سازه های مختلف اطراف چاه آسانسور (متناسب با نوع جک و سیستم حرکت کابین) باید از شرکتهای معتبر آسانسور اخذ شود .
سایر الزامان مانند محاسبه تعداد ، ظرفیت ، جابجایی که برای آسانسورهای کششی مقرر شده ، برای آسانسورهای هیدرولیک نیز لازم الاجرا می باشد .
آسانسور برقی ممکن است دارای :
الف : رانش کششی (Traction Drive) : که سیم بکسل را بعلت اصطکاک با شیارهای قلکه کششی که متصل به گیربکس است به حرکت در می آید .
ب : رانش مثبت : که آسانسور توسط زنجیر یا سیم بکسل بعلل دیگری غیر از اصطکاک بحرکت در می آید .
پ : رانس با موتور مغناطیسی خطی (LSM) : که نیروی محرک به توسط کویلهائی که بطور خطی آرایش داده شده اند بطور مستقیم یا غیرمستقیم به کابین یا ورزنه تعادل اعمال شود .
قطعات اصلی آسانسورهای الکتریکی عبارتند از :
الف)وسایل تعلیق کاری کابین وزنه تعادل که می تواند سیم بکسل فولادی و یا زنجیر باشد .
ب)وسیله رانش که محرک آسانسور است و شامل :
- موتور الکتریکی
- گیربکس
- ترمز
- فلکه کششی و یا دنده زنجیر
- شاسی ماشین – کوپلینگها، محورها ، یاتاقانها
پ)کابین که مسافرین و یا بار را حمل می کند ، شامل یوک ، که چهار چوبی فلزی است و کابین از طریق آن به سیستم تعلیق متصل می شود ، کف کابین که بار را نگهداری می کند و بدنه کابین به کف متصل است .
قطعات دیگرعبارتند از :
- سیستم تعلیق
- راهنماها که باعث هدایت کابین در مسیر حرکت خود می شود .
- سیستم ایمنی
- درب کابین و محرک درب
ت)وزنه تعادل که برای جبران وزن کابین و قسمتی از ظرفیت بکار می رود .
ث)چاه آسانسور (Hoist Way)
این فضا قسمتی یا تماماً پوشیده است و از کف چاله تا سقف (کف موتورخانه) ادامه دارد در این فضا کابین و وزنه تعادل حرکت می کنند و شامل ریلهای راهنما برای کابین و وزنه تعادل و درهای طبقات و ضربه گیر در کف چاه می باشد .
ج)سیستم ایمنی
یک وسیله مکانیکی است که در صورت بروز هر گونه خرابی ، یا شل شدن سیم بکسل (زنجیر تعلیق) وسیله توقف و نگاهداشتن کابین و یا وزنه تعادل در روی ریل راهنما می باشد و اگر سرعت کابین در جهت پائین رفتن از مقدار مشخص شده ای تجاوز کند این مکانیز عمل می نماید ، عملکرد این مکانیزم توسط گاورنر که معمولاً در موتورخانه است شروع می شود .
ج)ضربه گیرها
کابین یا وزنه از حدود تعیین شده در چاهک گذشته و امکان برخورد با کف چاهک پیش می آید این وسیله از برخورد خشن جلوگیری می نماید . ضربه گیر ممکن است از جنس پلی اورتان ، فنر یا نوع روغنی انتخاب شود که بستگی به سرعت اسمی داشته و طوری طراحی می شود تا انرژی جنبشی کابین یا وزنه تعادل را جذب کرده (نوع فنری) و یا مستهلک نماید .
ح)تجهیزات الکتریکی
که شامل امکانات ایمنی و روشنایی نیز می گردد .
خ)سیستم کنترلی
یک نمونه از تجهیزات یک آسانسور برقی (رانش کششی) در شکل ۱-۱ نشان داده می شود .
روشهای تعلیق و مکانیزم تعادل :
کابین و وزنه های تعادل توسط سیم بکسلهای فولادی ، زنجیرها و یا زنجیرهای ارتباط موازی (نوع گال) معلق نگاهداشته می شوند ، در حال حاضر چون آسانسورهای زنجیری نه چندان متداول نیستند ، در این فصل نوع سیم بکسل فولادی مورد بررسی قرار می گیرد .
سیم بکسلهای آسانسور به بالای یوک کابین متصل می شوند و یا در سیتم سیم بکسل غیر از یک به یک از چندین فلکه هرزگردکه بر روی یوک نصب شده است عبور می کنند ، تعلیق هر سیم بکسل باید مستقل باشد ، حداقل تعداد سیم بکسلهای تعلیق در آمریکا برای آسانسورهای کششی سه عدد و برای آسانسورهای با رانش مثبت دو عدد باید باشد، در حالیکه در انگلستان حداقل تعداد برای هر دو نوع دو عدد می باشد.
یک وسیله اتوماتیک برای تنظیم کشش سیم بکسل تعلیق باید حداقل در یکی از دو انتها وجود داشته باشد . این وسیله با مکانیزم متعادل ساز فشردگی بطور جداگانه معرفی می شود ، چنین وسیله ای شامل یک سوکت گوه ای است که همراه یک فنر مارپیچ فولادی ، ضربه گیر لاستیکی ، و در ایران به «کابل شو» معروف است . در حالیکه رابطه نیروی محوری به فشردگی در فنر مارپیچ خطی است ، محدوده نیروهای عملی در ضربه گیرهای لاستیکی نیز تقریباً خطی است (تا بیشترین فشردگی مجاز) ، ولی شیب منحنی برای نیروهای بیشتر زیادتر می گردد .
انواع اصلی سیم بکسل که در کشور انگلستان استفاده می شود :
الف: رشته گرد با گام یکسان (۹/۹/۱)۱۹× ۶
ب : رشته گرد با گام یکسان(۱۲/۶+۶F/1)×۶
ج : رشته گرد با گام یکسان(۹/۹/۱) ۱۹×۸
مثلاً (۹/۹/۱) ۱۹×۶ یعنی به معنای شش رشته، ۱۹ عدد تک سیم در هر رشته و ۹ تک سیم در لایه خارجی و ۹ تک سیم در لایه داخلی و یک تک سیم در وسط ( شاه سیم) رشته می باشد.
۲ـ۶ عمر، نگهداری و تعویض سیم بگسلهای آسانسور
عملکرد مطلوب سیم بگسلهای آسانسور و عمر آنها بستگی به چندین عامل دارد:
- فلکه کششی و یا پولی سیم بگسل
الف) قطر دایره گام پولی سیم بگسل
ب) تعداد دفعات و جهت خمش های سیم بگسل
پ) شکل شیار پولی
ت) جنس پولی و خواص فیزیکی آن
در صورتیکه پولی سیم بگسل بیش از یک شیار داشته باشد باید عوامل دیگری را نیز بررسی کرد.
ث) دقت ماشینکاری شیارها بخصوص قطر گام آنها
ج) یکنواخت بودن جنس پولی در منطقه شیارها
الف) ساختار سیم بگسل
ب) جنس سیم ها و خواص فیزیکی آنها
- ارتفاع مسیر( بالا روی کابین)
- کشش سیم بگسل، بستگی به زاویه بین محور طولی سیم بگسل و صفحه شعاعی شیار دارد.
- میزان بار
الف) مقدار مطلق نیروهای کششی درسیم بگسل های آسانسور
ب) اختلاف بین نیروهای کششی در طرف سفت و شل پولی سیم بگسل
پ) اختلاف بین نیروهای کششی در هر سیم بگسل آسانسور( در یک نقطه مشخص)
- پارامترهای تکنیکی موتور گیربکس و دیگر قطعات آسانسور
الف) میزان شتاب و کاهش سرعت کابین
ب) قابلیت کشش پولی سیم بگسل
پ) سرعت سیم بگسلهای آسانسور
ت) ارتعاش سیم بگسلهای آسانسور
- روغنکاری سیم بگسلهای آسانسور
- انبار کردن، نگهداری و نصب سیم بگسلهای آسانسور
- محیط عملکرد و نگهداری
عوامل موثر در نوع سیال روغنکاری:
۱ـ اندازه و ساختار سیم بگسل
۲ـ نوع وسائلی که سیم بگسل بر روی آنها کار می کند.
۳ـ شرایط محیط کاری
موتور و گیربکس بالابر:
۴ـ۱ـ۱ کلیات
موتور و کاهنده های بدون چرخ دنده معمولاً برای سرعت های بیشتر از ۲٫۵m/s استفاده می شوند در حالیکه برای سرعت های کمتر، از گیربکس های دارای چرخ دنده استفاده می شود. قبلاً از گیربکس با چرخ دنده های ساده استفاده می شد ولی با پیشرفت روش های طراحی و تولید، چرخ دنده های حلزونی یک استاندارد قابل قبول مورد استفاده در گیربکس آسانسورها شد. اخیراً سازندگان با سابقه آسانسور مانند آسانسور اوتیس و میتسوبیشی الکتریک، موتورگیربکس هائی برای سرعت تا ۵ m/s با استفاده از چرخ دنده های مارپیچ با راندمان بالا و با دو مرحله کاهش ساخته شده اند. موتور گیربکس شامل موتور سه فاز A.C و تغییر سرعت از طریق تغییر فرکانس صورت می گیرد. درهر حال چرخ دنده های مارپیچ برای سرعت های بیشتر از ۲٫۵m/s مصرف می شوند و برای سرعت های پایین تر ازهمان چرخ دنده های حلزونی استفاده می شود.
چرخ دنده های حلزونی گاهی اوقات هراه با تسمه و یا با یک جفت چرخ دنده ساده اضافه استفاده می شود( آسانسور های کاربرد سنگین) موتور گیربکس با محرک غیر مستقیم که از تسمه ۷ و یا تسمه دندانه دار استفاده می شود باید حداقل ۳ تسمه موازی بصورت یک مجموعه داشته باشد حداقل ضریب اطمینان برای مقاومت در مقابل پاره شدن تسمه ۱۰ می باشد چون بجز چرخ دنده حلزونی انواع دیگر چرخ دنده بندرت استفاده می شود نوع حلزونی را در این فصل بررسی می کنیم.
استفاده از کاهنده های حلزونی دارای مزایای زیر است:
الف) با نسبت کاهش سرعت و قدرت منتقل شده نسبت به انواع دیگر جعبه دنده ها دارای ابعاد کوچکتر و فشرده تر می باشد.
ب) قطعات متحرک کمتری نسبت به جعبه دنده های دیگر دارد که در نتیجه باعث تعمیر و نگهداری آسانتری می شود.
پ) عمل لغزش در چرخ دنده های حلزونی باعث عملکرد بدون صدای آنها است.
ت) دارای مقاومت بالا در مقابل ضربه می باشد.
برخی از انواع موتور و گیربکس:
۱ـ موتور وگیربکسtitan 2 ساخت شرکت (titan macin corp USA)
۲ـ موتور و گیربکس بالابر نوع MR14 ( شرکت Kone )
۳ـ موتور و گیربکس بالابر نوع MR26 ( شرکت KONE )
۴ـ موتور و گیربکسMB94 (Alberto sassi )
۵ـ موتور و گیربکس (Elecome)
۶ـ موتور و گیربکس و چرخ حلزون ( شرکت بالابر اوتیس)
۷ـ موتور و گیربکس( شرکت Shinler )
ترمزها
۵-۱ انواع ترمزها
در صورت قطع برق یا قطع برق سیستم کنترل، سیستم ترمز آسانسور باید به طور اتوماتیک عمل کند، لذا، از ترمزهای اصطکاکی الکترومغناطیسی استفاده می شود. اگر کابین با ۱۲۵% بار نامی خود در سرعت های معمول خود حرکت کند، ترمزها باید قادر به توقف کامل سیستم باشند و بلافاصله سیستم را در حالت ساکن نگهدارند. شتاب منفی این حالت نباید بیشتر از آنچه در اثر عملکرد سیستم مکانیزم ایمنی بالابر و یا توقف کابین در اثر برخورد با ضربه گیرها بوجود می آید باشد. ترمز معمولاً در روی محور سرعت زیاد نصب می شود( محور ترمز) زیرا در روی این محور گشتاور لازم برای ترمز نسبتاً کم است، البته مشروط بر اینکه دور توسط وسائل مکانیکی مستقیم به محور چرخ رانش( سیلندر دنده زنجیر) متصل شده باشد. با ماشین هائی که بطریق غیر مستقیم متصل هستند و از تسمه با مقطع۷ و تسمه های دندانه دار و یا زنجیر استفاده می کنند. ترمز باید در روی محور چرخ رانش باشد تا اگر تسمه و یا زنجیر عمل نکرد ترمز عمل کرده باشد.
ترمز باید توسط فنرهای فشاری و یا نیروی وزن عمل کند. ترمز توسط الکترومغناطیس و یا الکتروهیدرولیک باید باز شود. اگر جریان برق قطع شود باید حداقل دو وسیله مستقل الکتریکی کنترل کننده داشته باشد. در صورت قطع جریان برق، ترمز باید بلافاصله عمل نماید. هنگامیکه موتور گیربکس با یک وسیله دستی اضطراری مجهز باشد ترمز باید طوری طراحی شده باشد که توسط دست بتوان آن را باز کرد وبا فشار دائمی توسط نفر این ترمز باز بماند.
معمول ترین نوع ترمز آسانسور نوع الکترومغناطیس است که کفشک های ترمز با یک لایه مجهز شده توسط فنر فشرده می شود و دارای مغناطیس نیز می باشد. باز شدن ترمز توسط جریان برق در سولونوئید اتفاق می افتد و اگر جریان قطع شود کفشک ترمز دوباره سیلندر را بعلت فشار فنر در بر می گیرند و کوپل ترمز را اعمال می کنند.
ترمزهای آسانسور معمولاً از نوع گیرش خارجی است، که از دو کفشک تشکیل شده ولی بندرت از نوع باز شونده داخل در ماشین های بدون چرخ دنده با ابعاد بزرگ نیز استفاده می شود. ترمز از نوع تسمه ای در رابطه با آسانسورها مجاز نیست و نوع ترمز دیسکی نیز کمیاب می باشد.
کفشکهای ترمز ممکن است از نوع ثابت در روی بازوهای عمل کننده و یا لولا شده با حالت خود تنظیم باشد. ترمزهای با طراحی نوع اول ساده هستند، ولی تنظیم دقیق و بازدید مرتب نیاز دارند تا مطمئن شویم که فشار در منطقه تماس بین کفشک و سیلندر بطور یکنواخت وجود دارد تا از سایش غیر یکنواخت در روی پوشش ترمز جلوگیری شود. برای ترمز با طراحی نوع دوم این مسئله ساده تر است ولی ساختمان آن پیچیده تر می باشد. وسائل فنر اصطکاک باید در روی کفشک ها باشد از تماس ناخواسته در ته ترمز با سیلندر جلوگیری گردد. مگنت را می توان در روی یک بازو نصب کرد تا نیروی افقی برای باز کردن ترمز اعمال کند یا در وضعیت عمودی نصب شود و از طریق بازوها بر روی مکانیزم اعمال نیرو کند.
کفشک ها با پوششی از مواد با ضریب اصطکاک بالا تشکیل شده که باید به خوبی بر روی کفشک قرار گرفته باشد معمولاً از طریق پرچ هائی که به داخل رفته باشد و از مس یا برنز باشد وصل می شود. این پوشش از جنس آزبست نباید باشد.
ابعاد باید به اندازه کافی باشد که باعث کاهش فشار مخصوص و کمتر شدن سایش شود. هرچند که ضریب اصطکاک پوشش ترمز اگر زیاد باشد خوب است ولی زیاد از حد بودن آن باعث می شود که توقف نهائی همراه با تکان شدید باشد، این پدیده را می توان با استفاده از فلز روی(zn) در پوشش روی کفشک های ترمز از بین برد زیرا روی به عنوان یک روغنکاری کننده خشک دائمی عمل می کند و باعث کم شدن کشیدگی ترمز می شود. پین های اتصال پوشش برنزی برای کفشک های کوچک استفاده می شود و گریس کاری می شود تا برای روغنکاری دراز مدت آماده باشد درحالیکه این پین ها از جنس فولادی در یاتاقانهای برنزی برای انواع بزرگتر می باشد.
وزنه تعادل
وزنه تعادل درآسانسورهای کششی و زنجیری برای تعادل جرم کابین و در صدی از وزن بار یا مسافر بکار می رود. این درصد معمولاً بین ۴۵ تا ۵۰ می باشد. اگر آسانسور برای ساختمان با ارتفاع زیاد باشد برای بالانس ایده ال باید جرم کابل فرمان (نه) را نیز در معادله بحساب آورد.
هدایت کابین و وزنه تعادل
۷-۱ شکل – جنس و اتصال ریلهای راهنما
دیواره کوب ریلهای راهنما
استفاده از ریل راهنما بعلل زیر است:
۱۹ برای هدایت کابین و وزنه تعادل در حرکت عمودی و حداقل کرد حرکات افقی.
۲) جلوگیری از نوسانات کابین بعلت نیروهای خارج از مرکز
۳)توقف و نگهداشتن کابین در هنگام عملکرد مکانیزم ایمنی
کابین و وزنه تعادل در حرکت خود باید توسط حداقل دو ریل راهنمای فولادی صلب هدایت شوند- این دو از فولاد ساختمانی دارای تنش کششی بیشتر از ۳۷۰ N/mm2 و کمتر از ۵۲۰ N/mm2 ساخته شده اند.
سیستم ترمز ایمنی( سیستم پاراشوت):
سیستم مکانیکی که ترجیحاً در قسمت زیرین یا بالای چهارچوب( یوک) کابین یا وزنه تعادل( در صورت لزوم) قرار میگیرد و در مواقع اضطراری با افزایش غیر عادی سرعت، فعال شده و سبب توقف کابین یا وزنه تعادل بوسیله قفل شدن کابین با وزنه تعادل به ریلها می شود. ترمزهای ایمنی به سه دسته تقسیم می شوند: آنی یا لحظه ای برای سرعتهای تا ۶۳/۰ متر بر ثانیه – آنی با ضربه گیر برای سرعتهای تا ۱ متر بر ثانیه و تدریجی برای سرعتهای بیشتر یا مساوی ۱ متر بر ثانیه.
انواع گاورنر: ۱ـ گاورنر گریز از مرکز نوع محور افقی ( شرکت اوتیس)
۲ـ گاورنر نوع پاندولی
۸ ـ ۳ سیستم ایمنی آنی( لحظه ای)
سیستم ایمنی آنی بر سه نوع است:
- سیستم های ایمنی نوع گوه ای لحظه ای(wedge type) که درسالهای گذشته خیلی طرفدار داشتند.
ولی اخیراً نوع بادامکی( خارج از مرکز (Eccentric cam) جایگزین آن شده است. در هر حال، اصول کارکرد با سیستم ایمنی قابل انعطاف ریل گیر تامین شده است. ( شکل ۸-۹ ملاحظه شود)
فک های گوه ای شکل در داخل یک قطعه چدنی هرمی شکل که به پائین ترین عضو یوک کابین وصل است جا زده می شوند دو فک روی هر ریل راهنما عمل می کنند. آنها بوسیله یک سیستمی از میله ها و اتصالات به سیم بکسل گاورنر وصل می شوند. اگر سیم بکسل گاورنر بوسیله عکس العمل گاورنر متوقف شود حرکت نسبی کابین به سیم بکسل سبب می شود تا میله های سیستم ایمنی در جهت بالا حرکت کنند و فکهای مرتبط با آن با ریلهای راهنما درگیر می شوند. به محض تماس فکها با ریل راهنما عمل گوه ای صورت گرفته و ادامه فعالیت سیستم ایمنی بستگی به مکانیزم عمل کننده ندارد.
- سیستم ایمنی نوع « بادامکی خارج از مرکز» معمولاً شامل دو بادامک فولادی آبدیده است که آجدار شده و شکل خارج ازمرکزی نسبت به هر دو ریل دارند. در این نوع دو شفت بادامکی با رابط استفاده می شوند که به هم دیگر ارتباط داشته و در جهت مخالف هم، وقتی که سیستم ایمنی عمل نماید،گردش می کنند.
- سیستم ایمنی نوع غلطکی( شکل ۸-۷) معمولاً در آسانسورهای باری با ظرفیت زیاد و سرعت کم به کار گرفته می شوند.
ضربه گیر (بافر): وسیله ای ارتجاعی است که برای جلوگیری از اصابت کنترل نشده کابین و یا وزنه تعادل به کف چاهک بکار می رود و طوری طراحی و انتخاب می شود که قسمتی از انرژی جنبشی کابین را مستهلک کند. ضربه گیر لاستیکی تا سرعت ۱ متر بر ثانیه، ضربه گیر فنر حلقوی تا سرعت ۶/۱ متر بر ثانیه و ضربه گیر هیدرولیک برای هر ساعتی قابل استفاده است ( شکل ۱۵-۲-۱-۳). باید توجه داشت که ضربه گیر برای متوقف کردن کابین در سقوط آزاد طراحی نشده است.
یوک کابین: قاب نگهدارنده ای است که کف کابین، ترمزهای ایمنی، کفشکها و سیم بکسلها به آن متصل می شوند.
درها و سر درها
۱۱-۱ مشخصات انواع دربها:
بسته به هر حالت خاصی، بایدمناسبترین نوع در کابین و در راهرواستفاده شود. انتخاب بستگی به نوع آسانسور و بار اسمی آن دارد. کارآمدترین در نوعی است که دارای زمان باز شدن و بسته شدن کمتری باشد و عرضی که انتقال همزمان مسافرین را اجازه دهد( شکل۱۱-۱) این موضوع وقتی ممکن است که درها عرضی معادل ۱۱۰۰ میلیمتر یا بیشتر را داشته باشند.
انواع درب ها:
۱ـ دربهای لولایی
۲ـ دربهای کشویی افقی
۳ـ دربهای آکاردئونی
۴ـ دربهای کشوئی عمودی
چاه: فضایی است که ریل و برخی از تجهیزات آسانسور در آن نصب می شوند و کابین و وزنه تعادل در این مکان حرکت می نمایند، معمولاً با دیواره ها، درهای طبقات و درها و دریچه های اضطراری محصور می گردد. در آسانسورهای نما باز قسمتی از دیواره ها ممکن است محصور نباشد.
موتور خانه: فضایی است که موتور گیربکس یا سیستم رانش آسانسور و تابلو کنترل و غیره را در خود جای می دهد و ابعاد آن به ازای ظرفیتهای مختلف در جداول استاندارد قید شد است( پیوست ۲)
برق اضطراری:
در صورتیکه وجود برق اضطراری برای یک ساختمان ضروری باشد باید حداقل یک آسانسور از هر مجموعه آسانسور در ساختمان از برق اضطراری تغذیه گردد و این خط تغذیه باید بتواند هر یک از آسانسورهای دیگر را به انتخاب تغذیه نماید. این سیستم باید بصورت خودکار فعال شود.
۱۵-۲-۷ حفاظت در مقابل آتش
در اغلب آتش سوزیهای ساختمانها، آسانسورها می توانند نقش حیاتی در تخلیه ساختمان و نجات افراد داشته باشند در حالیکه همیشه این پیغام در آسانسورها نصب می شود که از آسانسورها هنگام آتش سوزی استفاده نشود. هنگام وقوع حریق در تمام یا قسمتی از ساختمان مشکلات تخلیه خصوصاً برای سالمندان و بیماران پیش می آید. به همین منظور توصیه می شود آسانسور در مواقع آتش سوزی در اختیار افراد ذیصلاح یا آتش نشانها قرار گیرد تا بتوانند با راندمان بیشتر عملیات تخلیه را انجام دهند و فقط با کنترل آتش نشان ادامه کار آسانسور ممکن می گردد.
۱۵-۲-۷-۱ مفاد مبحث سوم مقررات ملی ساختمان تحت عنوان محافظت ساختمان در برابر حریق لازم الاجرا می باشد.
۱۵-۲-۷-۲ چاه آسانسور بعنوان یک کانال هوایی عمل می کند و لذا راهرو طبقات باید توسط درهای ضد گسترش حریق محفوظ گردد تا از نفوذ دود و آتش به چاه آسانسور و عمل نمودن چاه آسانسور به عنوان دودکش جلوگیری شود.
۱۵-۲-۷-۳ کابل تغذیه برق برای آسانسور باید مستقل باشد تا چنانچه دراثر آتش سوزی اتصالی برق منجر به عمل فیوزها یا کلیدهای حفاظتی دیگرگشته و سبب قطع مدار برق قسمتهایی از ساختمان شوند، سیستمم برق آسانسور همچنان متصل و فعال باشد.
۱۵-۲-۷-۴ در پایین ترین نقطه و یا در طبقه همکف داکت هوایی خاصی برای چاه آسانسور طراحی و ساخته میشود تا درموقع آتش سوزی ونفوذ دود به چاه آسانسور تهویه هوای تازه از داکت ممکن باشد.
۱۵-۲-۷-۵ داکت فوق باید به نحوی محفوظ شود تا از ورود انسان و یا حیوانات به چاه آسانسور جلوگیری شود.
۱۵-۲-۷-۶ در صورت الزام پیش بینی سیستم اعلام حریق در ساختمان، این سیستم باید برای موتور خانه و چاه آسانسور نیز در نظر گرفته شود.
۱۵-۲-۷-۷ در ساختمانهای با ارتفاع ۲۸ متر و بیشتر باید سیستم کنترل آتش نشان به سیستم کنترل آسانسور اضافه شود. با فعال شدن سیستم و تشخیص دود یا آتش، کابین به طبقه همکف هدایت شود و با در باز متوقف شود و فقط با کنترل آتش نشان ادامه کار آسانسور ممکن گردد.
۱۵-۲-۷-۸ استفاده از هر نوع وسایل آتش نشانی درموتورخانه آسانسور به شرطی مجاز می باشد که خاص اطفاء حریق ناشی از تجهیزات آسانسور باشد.
۱۵-۲-۷-۹ انبار کردن و یا گذاشتن هر نوع مواد قابل اشتعال و یا غیر قابل اشتعال در چاه آسانسور، موتور خانه و یا چاهک آسانسور ممنوع می باشد.
۱۵-۲-۷-۱۰ در صورتیکه دیواره های چاه آسانسور از نظر مقاومت به آتش درجه بندی شده باشند. باید درهای لولایی همان درجه و درهای اتوماتیک حداقل نصف آن درجه بندی را دارا باشند.
۱۵-۲-۲ اطلاعات اولیه برای انتخاب آسانسور:
۱۵-۲-۲-۱ طراح باید تعداد، ظرفیت و نوع( مسافر بر، باربر و … ) آسانسور ( های ) ساختمان را درمراحل اولیه طراحی، تعیین نموده و بر اساس اطلاعات حاصله و مقررات این مبحث جانمایی کند. پیش بینی تمهیدات لازم متناسب با شرایط اقلیمی بعهده طراح می باشد.
۱۵-۲-۲-۲ در ساختمانهای بیش از چهار طبقه با حداکثر طول مسیر حرکت بیش از ۵/۱۰ متر(کف ورودی اصلی تا کف آخرین توقف) تعبیه آسانسور الزامی می باشد.(معمولاً بیش از ۴ طبقه)
تبصره: در ساختمانهای غیر مسکونی طول مسیر حرکت از کف پایین ترین طبقه تا کف بالاترین طبقه محسوب شود(پیوست چهار)
۱۵-۲-۲-۳ در ساختمانهای۸ طبقه یا با طول مسیرحرکت ۲۸ متر و بیشتر باید حداقل دو دستگاه آسانسور پیش بینی شود. حتی اگر از نظر محاسبات تعداد و ظرفیت، یک دستگاه آسانسور کفایت نماید.
۱۵-۲-۲-۴ در کلیه ساختمانهای با طول مسیر حرکت بیش از ۲۸متر حداقل یک دستگاه آسانسور مناسب حمل بیمار(برانکارد) نیز باید پیش بینی شود این آسانسور باید با علامت مخصوص قابل رویتی مشخص شده و کلیه طبقات را سرویس دهد.
۱۵-۲-۲-۵ در ساختمانهایی که وجود آسانسور یا آسانسورها الزامی می باشد باید حداقل یکی از آسانسورها قابلیت حمل صندلی چرخدار را دارا باشد.
۱۵-۲-۲-۶ در ساختمان بیمارستانهای بیش از یک طبقه، وجود حداقل یک دستگاه آسانسور تخت بر اجباری است در صورتیکه سطح شیبدار مناسب وجود داشته باشد این الزام وجود ندارد.
۱۵-۲-۲-۷ در ساختمان بیمارستانهای درمان سرپایی و مکانهای سالمندان و معلولین بیش از یک طبقه، حداقل یک دستگاه آسانسور برانکارد بر الزامیست، مگر آنکه سطح شیب دار مناسب وجود داشته باشد.
۱۵-۲-۲-۸ در محاسبات ترافیک علاوه بر کمیت، کیفیت سرویس نیز باید مد نظر قرار گیرد. بنحوی که حرکت آسانسور از طبقه ورودی اصلی بطور متوسط هر ۱۰۰ ثانیه یکبار صورت گیرد.
پیوست دو: جداول استاندارد ابعادی آسانسور
در این قسمت ابعاد چاه، چاهک، موتورخانه و کابین آسانسور ذکر گردیده است. این جداول مربوط به آسانسورهای ساختمانهای مسکونی، غیر مسکونی، بیمارستانها و آسانسورهای حمل خودرو می باشد.
توضیحات: ساختمانهای غیر مسکونی به ساختمانهایی نظیر بانکها، دفاتر اداری، هتلها و … اطلاق می شود. این جداول ابعاد آسانسورها تا سرعت ۵/۲ متر بر ثانیه را نشان می دهد ابعاد مربوط به سرعتهای بالاتر باید از شرکتها و مشاورین صاحب صلاحیت اخذ گردد. سرعت۴/۰ متر بر ثانیه فقط برای آسانسورهای هیدرولیک و سرعتهای ۶/۱ و ۵/۲ متر بر ثانیه فقط برای آسانسورهای کششی الکتریکی بکار می رود.
آسانسورهای ۳۷۵، ۳۰۰ و ۴۵۰ کیلوگرم فقط برای انتقال عادی مسافرین بکار می رود ، ظرفیت ۶۰۰ کیلوگرم برای جابجایی افراد با صندلی چرخدار و آسانسور ۱۰۰۰ کیلوگرم در ساختمانهای مسکونی و بیمارستانها برای حمل برانکارد با دسته های قابل جدا شدن کاربرد دارد.
آسانسورهای ۱۶۰۰ و ۲۰۰۰ کیلوگرم برای حمل تخت های بیمارستانی درمراکز بیمارستانی و درمانی بکار می رود وظرفیت ۲۵۰۰ کیلوگرم برای حمل تخت بیمارستانی بهمراه مسافرین و وسایل پزشکی کاربرد دارد.
آسانسورهای کنارهم دارای چاه مشترک
الف ـ عرض کل چاه مشترک برابر با مجموع عرض چاههای هر آسانسور بعلاوه ضخامت دیواره ها یا سازه های جدا کننده است. عرض هر دیواره حداقل ۲۰۰ میلی متر می باشد.
ب ـ عمق چاهک برابر باعمق سریعترین آسانسور موجود در چاه مشترک می باشد.
ج ـ حداقل ارتفاع کف آخرین توقف تا زیر سقف موتورخانه برابر با ارتفاع استاندارد برای سریعترین آسانسور موجود در چاه مشترک می باشد.
جدول شماره ۱ـ آسانسورهای مسافربرـ ابعاد مفیدـ ساختمانهای مسکونی
جدول شماره ۲ـ آسانسورهای مسافربرـ ابعاد مفیدـ ساختمانهای غیر مسکونی
۱): غیر مسکونی مانند تجاری ـ اداری ـ هتل
۲): در صورتیکه در ساختمان غیرمسکونی بیش از یک دستگاه آسانسور مورد نیاز باشد، به شرط تامین حداقل یک دستگاه آسانسور با مشخصات اشاره شده در جدول فوق، می توان آسانسور ۴ و ۶ نفره بر اساس جدول شماره ۱ نیز نصب نمود.
جدول شماره ۳ـ آسانسورهای بیمارستانی ـ ابعاد مفید
جدول شماره ۴ـ آسانسورهای خودروبرـ ابعاد مفید
۱ـ در صورتیکه در ساختمان تنها یک دستگاه آسانسور خودروبر در نظر گرفته شود میبایست از جدول ابعاد آسانسور با ظرفیت ۲۵۰۰ کیلوگرم استفاده گردد.
۲ـ در صورتیکه در ساختمان بیش از یک دستگاه آسانسور خودروبر پیش بینی شده باشد، حداقل یکی از آنها از جدول ابعاد آسانسور ظرفیت ۲۵۰۰ کیلوگرم و برای دیگری می تواند از جدول آسانسور ظرفیت ۲۰۰۰ کیلوگرم استفاده نمود و مقابل ورودی آسانسور ظرفیت ۲۰۰۰ کیلوگرم علایم هشداردهنده ابعاد و نوع ماشین قابل استفاده نصب گردد.
پیوست ۳“ نحوه محاسبه تعداد و ظرفیت آسانسورها”
مقدمه: انتخاب ظرفیت و تعداد آسانسورها یک تصمیم اساسی در طراحی ساختمان است. و هر گونه اشتباهی ممکن است منجر به کاهش رضایت مسافرین به علت زمانهای طولانی انتظار گردد و یا فضای مفید از ساختمان را به هدر دهد که نتیجه هر دو ضرر اقتصادی است.
مسئولیت تعیین ظرفیت و تعداد آسانسور با مهندس طراح است وطراح شخصاً و یا توسط مشاورین، آسانسور(های) مناسب را باید پیش بینی نماید. با توجه به پیشرفت سریع تکنولوژی مخصوصاً در مبحث الکترونیک توصیه می شود که در محاسبات ترافیک از مشاورین متخصص در این زمینه استفاده شود.
۱ـ هدف و زمینه کاربرد
آنچه در قسمتهای بعدی این پیوست آمده است توصیه هایی درخصوص انتخاب آسانسور در ساختمانهای مسکونی می باشد که بر مبنای ISO 4190/6 تدوین گردیده است.
با استفاده از این مقررات تعداد و مشخصات آسانسورها در طراحی مقدماتی ساختمانهای مسکونی معین می گردد.
سه سطح کیفی برای سرویس دهی مطلوب مبتنی بر زمان انتظار ۶۰،۸۰ و ۱۰۰ ثانیه در طبقه اصلی ساختمان تعیین و به شرح ذیل مشخص شد اند.
ـ برنامه ۶۰
ـ برنامه ۸۰
ـ برنامه ۱۰۰
۲ـ تعاریف
۲-۱ طبقه اصلی:
سطحی که معمولاً پیاده ها از سطح خیابان به آن دسترسی دارند. اگر این دسترسی به آسانسور از سطوح مختلف وجود داشته باشد، در این صورت پائین ترین طبقه، طبقه اصلی محسوب خواهد شد.
۲-۲ میانگین زمان انتظار در طبقه اصلی:
زمان متوسط بین دو نوبت حرکت متوالی کابین آسانسور در طبقه اصلی می باشد.
۲-۳ ظرفیت جابجائی( یک یا چند آسانسور):
درصدی از جمعیت ساختمان، که آسانسور یا آسانسورها می توانند درزمان معینی جابجا نمایند.
۲-۴ زمان تئوری سفر:
زمان تئوری، مدت زمانی است که کابین آسانسور بین دورترین طبقات از هم، در حرکت است( زمان سفر بخش بر سرعت مجاز)
۲-۵ زمان اوج( ترافیک ورودی):
حد فاصلی از روز که آسانسورها منحصراً به منظور حمل افراد از طبقه اصلی به طبقات فوقانی مور استفاده قرار می گیرند.
۳ـ قواعد کلی
قواعد زیر توصیه هایی است که در استاندارد ISO 4190/6 آمده است و مقررات اجباری مندرج درمتن مقررات بر توصیه های زیر ارجحیت دارند.
۳-۱ تعداد آسانسور ها و مشخصات آنها:
در ساختمانهای مسکونی که تعداد آنها از روی طبقه اصلی بیش از ۳ طبقه بوده و یا فاصله بین طبقه اصلی و کف آخرین آپارتمان بیشتر از ۸ متر باشد پیش بینی آسانسور توصیه می گردد.
تعداد آسانسورها و مشخصات آنهابا بکاربردن نمودارهای این پیوست تعیین می گردد. این ضمائم برمبنای ضوابط مشروحه ذیل وموارد ارائه شده درجداول۱ و۲و۳ به دقت تنظیم شده اند.
الف ـحد فاصلی از روز: زمان اوج ( ترافیک ورودی)
ب ـ اگر فقط یک آسانسور پیش بینی میگردد بار مجاز آن حداقل ۶۳۰ کیلوگرم و سرعت مجاز آن حداقل ۰٫۶۳m/s باشد.
ج ـ در هر گروه آسانسور:
ـ سرعت مجاز هر یک از آسانسورها حداقل باید یک متر بر ثانیه باشد.
ـ بار مجاز حداقل یکی از آسانسورها باید ۱۰۰۰ کیلوگرم باشد.
۳-۲ ترتیب استقرار آسانسورها
آسانسورها ترجیحاً باید کنار هم قرار گیرند. استقرار پشت به پشت آنها نیز چون مانع استفاده مناسب از سیستم کنترل خواهد بود در مجموع نامناسب است.
۳-۳ تیپ درها
نمودارهای ارائه شده دراین پیوست فقط می تواننند درمورد آسانسورهایی که درکابین و درهای طبقات خودکار است مورد استفاده قرار گیرند.
۴ـ انتخاب برنامه
کوتاهترین زمان انتظار در طبقه اصلی بهترین کیفیت سرویس دهی آسانسور می باشد. این زمان انتظار تاثیر مهمی روی تعداد و مشخصات آسانسورها دارد. بنابراین انتخاب برنامه باید با مطالعه دقیقی صورت گیرد. برای ساختمانهای مسکونی، نسبت به سطح کیفیت موردنظر آنها، زمان انتظار ۶۰،۸۰ و حداکثر ۱۰۰ ثانیه قابل قبول می باشد.
جدول ۱
جدول ۲
مقدمات و امکانات لازم جهت راه اندازی یک کارگاه ساخت درب و کابین آسانسور:
یک فعالیت صنعتی و اقتصادی پویا و عملی را بسته به سه عامل مهم ۱ـ سرمایه ۲ـ نیروی انسانی ماهر ۳ـ آگاهی عمیق و یک عامل مهم دیگر وجود امکانات و تجهیزات مدرن و به روز دنیا جهت افزایش بهره وری و سود است به همین جهت صنعت آسانسور و پله برقی و امثالهم نیز از این امر جدا نیست بنابراین می بایستی بگسی امکانات و تجهیزات اولیه مهیا باشد که به قرار زیر است:
الف : محل و مکان کارگاه: آسانسور می بایستی در یک مکانی از شهر قرار گیرد که اولاً رفت و آمد و ورود و خروج قطعت از آن به سهولت انجام گیرد.
ب : حداقل دارای مساحتی به متراژ ۳۰۰ متر مربع باشد.
ج: دارای برق سه فاز ۵۰ آمپر باشد.
د: دارای آب و برق و گاز و تلفن باشد.
قسمتهای مختلف یک کارگاه:
۱ـ انبار۲ـ دفتر کارگاه ۳ـ قسمت آبگیری۴ـ قسمت نقاشی۵ـ قسمت مونتاژ۶ـ قسمت تزئینات۷ـ سرویسهای بهداشتی۸ـ آشپزخانه ۹ـ قسمت بارگیری۱۰ـ نگهبانی ۱۱ـ قسمت تأسیسات
برخی از ابزارآلات مورد نیاز یک کارگاه ساخت کابین و درب آسانسور:
۱ـ گیوتین: جهت برش ورقهای روغنی به قطر تا ۵/۲ میلیمتر مربع تا به طول ۳ متر
۲ـ خم کن: جهت خم کردن ورقهای روغنی به قطر ۵/۲ میلیمتر مربع تا به طول سه متر
۳ـ دریل ایستاده: جهت سوراخ کاری
۴ـ اره آتش: جهت اره کردن ورقها
۵ـ پرس هیدرولیکی: برای پرس کردن جادرب ها و…
۶ـ کمپرسور هوا: جهت استفاده در قسمت نقاشی
۷ـ پوست: جهت استفاده در قسمت پرداخت
۸ـ خم کن برک: جهت خم کردن ورقها
۹ـ اجاق کوره: برای پختن رنگ
۱۰ـ نقطه جوش
۱۱ـ دستگاه جوش
۱۳ـ وسایل دیگر نظیر: آلن و بوگس ـ آچار ـ پیچ گوشتی ـ انبردست و غیره … که دراکثر کارگاههای صنعتی به وفور یافت می شود.
مراحل نصب آسانسور:
۱ـ تهیه و ساخت چاهک ۲ـ آهن کشی ۳ـ کار گذاشتن در و ریل ۴ـ موتور خانه ۵ـ سفارش کابین ۶ـ مرحله مکانیکی ۷ـ کارگذاشتن سیم بکسل ونصب موتور ۸ـ برق کشی ۹ـ تابلو فرمان ۱۰ـ تست و آزمایش نهایی
منابع و مآخذ :
۱-«طراحی آسانسور» ، تالیف لامبیر جانوسکی ، ترجمه دکتر احمد اصل حداد- مهندس محمدرضا شاهرخی .
۲- «مقررات ملی ساختمان مبحث پانزدهم آسانسورها و پله های برقی» ، تهیه کننده : دفتر تدوین و ترویج مقررات ملی ساختمان ، ناشر : نشر توسعه ایران.
۳-بازدید ها و تحقیقات شخصی از کارگاه ها و شرکت های نصب و راه‌اندازی آسانسور .
۴-سایت : www.old.akosteel.com
