- تعریف ارگونومی رایانه
- «ارگونومی رایانه» یعنی مطالعه و بررسی عوامل انسانی درارتباط با رایانه. یکی از اهداف اصلی ارگونومی رایانه تضمین مناسب بودن وضعیت قرارگیری دستگاه برای استفاده است.
- هنگام کار با رایانه اگر بیش ازحد به جلو خم شوید، بر شانه و عضلات گردن به علت تحمل وزن سر فشار زیادی وارد می شود. به همین علت هنگام کار با رایانه پشت خود را تا حد امکان صاف نگه دارید و از خم شدن روی صفحه کلید بپرهیزید. برای یادآوری این نکته یک تکه کاغذ روی صفحه نمایش بچسبانید و هربار که آن را می بینید وضعیت نشستن خود را تنظیم کنید.
- برای خم نکردن بیش از حد گردن می توانید از صفحه نگه دار (copy holder) استفاده کنید.
- هر نوبت، بیش از ۴۵ دقیقه با رایانه کار نکنید. پس از ۴۵ دقیقه چند قدم راه بروید و با نرمش های ساده، گردن، بازو، مچ و دست و پا را حرکت دهید.
- میز ارگونومیک
- استفاده از میز استاندارد نقش مهمی در پیشگیری از عوارض رایانه دارد.
- ارتفاع میز باید بین ۶۶ تا ۷۱ سانتیمتر همچنین ارتفاع سطح میزکار باید قابل تنظیم و فضای درنظر گرفته شده برای پاها کافی باشد. سطح میز باید به اندازه ای بزرگ باشد که جای کافی برای تمامی اشیا و وسایل وجودداشته باشد.
- رنگ سطح میزکار نباید سفید یا خیلی تیره باشد. این رنگ موجب نامساعدشدن شرایط روشنایی می شود.
- صندلی ارگونومیک
- ارتفاع صندلی باید ۴۱ تا ۵۱ سانتیمتر و درحد امکان قابل تنظیم باشد.
- رویه صندلی باید از جنسی باشد که اصطلاحاً بتواند تنفس کند، هوا را از خود عبور دهد و موجب تعریق نشود.
- عرض پشتی صندلی باید حداقل ۳۲ تا ۳۶ سانتیمتر و ارتفاع آن حداقل ۹۵ تا ۱۱۰ سانتیمتر باشد. پشتی صندلی باید قوس مقعر داشته باشد تا گودی کمر به راحتی در آن جای بگیرد.
- صندلی های مورداستفاده در کار با رایانه بهتر است دسته دار و دسته آن با ارتفاع میزکار مطابقت داشته باشد. شیب ۵ تا ۱۵ درجه کف صندلی تمایل به جلو و عقب را امکانپذیر می سازد. پایه و چرخ های صندلی باید محکم و استاندارد درنظر گرفته شود.
- ۱- دارای پشتی باشد ، به صورتی که گودی کمر را در بر گیرد و ( پشتی ) از نظر افقی و عمودی تراز باشد . ۲- چرخان باشد . ۳- از هر نظر (زوایا و فواصل) قابل تنظیم باشد . ۴- دارای پایه ای محکم باشد . ۵- روکش آن از جنسی باشد که هوا را از خود عبور داده و سبب تعریق نشود و لغزنده نیز نباشد . ۶- لایه داخلی آن ۲ تا ۳ سانتیمتر ضخامت داشته باشد . ۷- حداقل عرض آن ۴۰ سانتیمتر باشد . ۸- چرخ آن قابلیت حرکت بر جنس کفپوش اتاق را داشته باشد . ۹- ارتفاع آن با ارتفاع میز متناسب باشد . ۱۰- ارتفاع سطح میز کار باید قابل تنظیم باشد . ۱۱- فضای در نظر گرفته شده برای پاها در زیر میز باید مناسب باشد . ۱۲- سطح میز کار باید به اندازه ای بزرگ باشد که جای کافی برای تمامی اشیا و وسایل موجود باشد . ۱۳- سطح میزکار نباید سفید یا خیلی تیره باشد ، چون به نامساعد شدن شرایط روشنایی کمک می کند
- وضعیت محیط کار
- از دیگر شرایط مهم کاری هوای تازه در زمان کار با رایانه است. استفاده از تهویه مطبوع اثر چشمگیری در جلوگیری از خستگی کار با رایانه دارد. دمای مناسب ۱۹ تا ۲۳ درجه سانتیگراد برای کار مناسب است.
- برای جلوگیری از بی حسی پا می توانید از زیرپایی استفاده کنید. کف پوش چوبی یا پلاستیکی در محیط کار نقش مهمی درجلوگیری از ایجاد الکتریسیته ساکن دارد.
- همچنین هنگام کار با رایانه توجه داشته باشید که مچ دست شما نباید درحالت خم قرار گیرد و در زمان استفاده از صفحه کلید، موشواره و سایر وسایل ورودی، مچ باید در امتداد ساعد باشد تا دچار عوارض مزمن مچ دست نشوید. به طورکلی هنگام کار با رایانه، بازوها و آرنج ها زمانی آرامش دارند که نزدیک بدن باشند.
- نورپردازی محیط کار
- قرار دادن روشــنایی و انتخاب میزان مناســـبی از نور می تواند توانایی شخص را در هنگام دیدن تصاویر بر روی مانیتور افزایش دهد. اگر روشنایی بسیار زیاد باشد و یا نور بیش از اندازه مناسب بر روی صفحه مانیتور بیافتد ، برای دیـدن تصـاویـر بر روی مانیـتور دچــار مشـکل شــده و نمی توان تصاویر را به وضوح مشاهده کرد، بنابراین موجب خستگی چشم و سردرد میگردد
- استفاده از لامپ های مهتابی برای محیط های کاری مناسب است. روشنایی محل کار باید مخلوطی از نور سفید و زرد باشد.
- صفحه کلید
- ۱- صفحه کلید باید از بدنه کامپیوتر مجزا باشد .
- ۲- صفحه کلید باید بطور دقیق در جلوی فرد قرار گیرد . – صفحه کلید مورد استفاده باید در دسترس فرد و در محلی قرار گیرد که در هنگام کار با آن ، ساعد و بازوها زاویه ای بین ۸۰ تا ۱۰۰ درجه ایجاد نمایند . در این حالت باز و باید به زمین عمود باشد و مچ نباید هیچ گونه فشاری را متحمل شود و نباید به بالا پایین یا داخل خم شود . برای این منظور می توان از تکیه گاه مخصوصی استفاده نمود .
- کار با کیبورد
- شرکت logitech
- موس و کیبورد
- مانیتور
- بطور کلی مانیتورها ، ممکن است دو نوع خطر را برای افراد به وجود آورند که عبارتند از :
- الف ) خطر درخشندگی نور و یا انعکاس و بازتاب نور محیط اطراف به چشمان فرد
- ب ) خطر تشعشع
- از لحاظ اصول ارگونومی در هنگام کار با مانیتورها ، خصوصیات و اصول زیر باید مورد توجه قرار گیرند :
- ?- برای جلوگیری یک زاویه دید مناسب به صورتی که صفحه مانیتور در میدان دید فرد واقع شود ، گردن باید راست نگاه داشته شود و مسیر دید نیز باید به سمت پایین باشد
- – جهت افزایش قابلیت تنظیم مانیتور نیز می توان از پایه متحرک استفاده نمود . این وسیله به ما امکان می دهد که با افزایش قابلیت تنظیم فواصل بر اساس اصول ارگونومی ضمن قراردادن مانیتور در محل مناسب ( از نظر قرار گرفتن در امتداد دید ) فاصله مناسبی را نیز بین فرد و مانیتور به وجود آورد و در نتیجه با پدید آوردن مناسب ترین شرایط دید از خستگی چشم و سایر عوارض چشمی و هم چنیــن سایــر ناراحتـی ها و عـوارض استـخوانــی ماهیچه ای جلوگیری نمائیم .
- فاصله چشمان شما با صفحه نمایش باید بین ۵۰ تا ۶۰سانتیمتر باشد. سعی کنید چشمان شما با قسمت بالای صفحه نمایش طوری تنظیم شود که ستون فقراتتان صاف باشد. اگر صفحه نمایش در یک خط مستقیم قرار بگیرد برای چشمان شما راحتی بیشتری به همراه خواهدداشت و برای جلوگیری از خستگی چشم هر ۳۰ دقیقه به مکانی دور نگاه کنید.
- یادتان باشد موقع کارکردن زیاد پلک بزنید تا دچار خشکی چشم و دیگر مشکلات چشمی نشوید. درخشندگی زیاد صفحه نمایش برای چشم ها مضر است. برای جلوگیری ازانعکاس نور از یک فیلتر شیشه ای یا نوری استفاده کنید و صفحه نمایش را در مکانی دور از پنجره قرار دهید. برای تنظیم بهتر صفحه نمایش می توان از صفحه متحرک استفاده کرد تا با مهیاکردن مناسب ترین شرایط دید از خستگی چشم و سایر عوارض چشمی و ناراحتی ها و عوارض استخوانی و ماهیچه ای جلوگیری کرد.
- ۱- بالاترین قسمت صفحه مانیتور در امتداد دید اپراتور قرار گیرد . ۲- فاصـله بین چشــم ها تا صــفحه مانیتور بین ۳۰ تا ۶۰ ســانتی متر و در بعضــی مـوارد در بهترین حالت ، ۴۶ سانتی متر توصیه شده است . ۳- صفحه مانیتور نباید درخشندگی داشته باشد و نور را نیز نباید منعکس کند . ۴- تصاویر روی صفحه مانیتور باید واضح و خوانا باشند . ۵- جهت کاهش انعکاس نور محیط اطراف در مانیتور ، باید ضمن تنظیم مانیتور ، درخشندگی را نیز در منبع تولید آن کنترل نمود ( کاهش داد ) ۶- مانیتورها باید در مکانی دورتر از پنجره و در امتداد قائم با آنها قرار گیرند . ۷- برای جلوگیری از انعکاس نور ، پس از تنظیم محیط کار می توان از یک فیلتر شیشه ای یا نوری استفاده نمود . ۸- در مواقعی که از کامپیوتر برای اموری چون تایپ یا حروفچینی استفاده می شود ، باید از یک نگهدارنده قابل تنظیم ( copy holder ) در کنار مانیتور استفاده نمایید . ۹- برای جلوگیری از خطرات میادین الکترومغناطیسی هیچ گاه نباید در پشت مانیتور قرار گرفت .
- اما خطرات کار با نمایشگرهای منحصر به تابش پرتوهای اشعه ایکس و ماوراءبنفش نیست در زیر تعدادی از مهمترین این خطرات معرفی شده است.
- خطرات ناشی از:
- ۱) پرتوهای اشعه ایکس
- ۲) پرتوهای اشعه ماورابنفش
- ۳) میدان الکتریکی با ولتاژ بالا
- ۴) میدانهای الکترومغناطیسی
- ۵) امواج الکترومغناطیسی فرکانس پایین
- ۶) امواج الکترومغناطیسی فرکانس بالا
- این مضرات استفاده از مانیتورهاست ولی آیا می توان از آنها استفاده نکرد؟ خیر. برای استفاده کم خطرتر از مانیتورها:
- ۱) از عینک با فیلترهای مرغوب استفاده کنید
- ۲) مانیتورها باید حداقل از سطح چشم تحت زاویه ۲۰ درجه قرار گیرد
- ۳) فاصله مانیتور از کاربر باید ۴۰ تا ۷۰ سانتی متر باشد
- ۴) میزان درخشندگی مانیتور را کم کنید
- ۵) مدت زمانی طولانی جلوی مانیتور ننشینید.
- ۶) هوا در محیط کارتان جریان داشته باشد زیرا بدنه کامپیوتر و مانیتور بوی مخصوصی از خود متصاعد می کنند که ناشی از گازهای آ یوکسینآ و آ فورانآ است که به عنوان مواد ضد حریق می باشند و هر دو سرطان زا هستند.
- ۱- امروزه ماوس ها با شکلهای مختلف وارد بازار شده اند.بنابراین انتخاب ماوس عامل مهمی در هنگام کار با کامپیوتر می باشد. ۲- حتی المقدور ماوس وصفحه کلید هم سطح باشند. ۳- در هنگام کار با موس ، مچ دست و ساعد بایستی دارای تکیه گاه باشند. ۴- از کلیدهای میانبر به جای استفاده از ماوس کمک بگیرید: مانندctrl+s برای ذخیره کردن و ctrl+pبرای چاپ کردن. ۵-ازپدهایی (صفحه های مخصوص ماوس) که امروزه به عنوان پد طبی مطرح می باشد، استفاده گردد. ۶-میز کامپیوتر و مانیتور خود را به گونه ای در محیط کار قرار دهید که پشت به پنجره محیط کار باشد و نور بیرون ازاتاق بر روی مانیتور تابیده نشود و یا از پرده و نور گیر در پشت پنجره ها استفاده شود تا از ورود نور درخشان جلوگیری بعمل آید. ۷- ازنورهای مهتابی وخورشیدی بطور ترکیبی در محیط کار استفاده گردد تا روشنایی مناسبی جهت خواندن در اختیار داشته باشید. ۸-در صورت استفاده از چراغ های مطالعه، منبع نور را به موازات خط دید خود قرار دهید. ۹-در صورتی که از مانیتور LCDاستفاده می گردد،میزان روشنایی بیشتری مورد نیاز می باشد. ۱۰-منابع روشنایی درخشان که در پشت صفحه نمایش قرار دارند می توانند برای کاربران با کامپیوتر مشکل ایجاد کنندو در واقع دیدن صفحه کار را بطور واضح برایتان مشکل می سازد.
- با سیم یا بی سیم
- آیا شما کیبورد خود را زیاد جابجا می کنید؟ شاید دوست دارید بعضی اوقات به صندلی خود تکیه دهید و کیبورد را کمی عقب تر ببرید. یا شاید کابل متصل به موس وسط بازی به لبه ی میز گیر کرده و بازیتان را خراب کند. امروزه وسایل بی سیم در حال جایگزینی با وسایل سیم دار هستند. اگر به یاد داشته باشید، دستگاههای قدیمی تر (با حساسیت dpi پایین) سبک و متحرک و دارای تاخیر در کار بودند که برای بازی بسیار بد، و برای مصارف عمومی آزار دهنده است. بطور کلی برای استفاده های روی میزی کیبورد ها و موس های سیم داری مانند Logitech G15 و G9 Laser پیشنهاد می شود، اما اگر کامپیوتری از نوع سینمای خانگی دارید که نیاز به کنترل از راه دور دارد، به یک combo بیسیم مانند Logitech diNovo Edge نیاز خواهید داشت که دارای دکمه های مدیا پلیر باشد.
- لیزری یا نوری
- در گذشته حرکت موس از طریق یک توپ کوچک درون آن (در موسهای غلتکی) ردیابی می شد. و این بد بود زیرا ممکن بود پرز و مواد زائد بطور ناخواسته به این توپی بچسبد و دقت موس را پایین بیاورد. بنابراین موسهای نوری از راه رسیدند که از یک لامپ LED و یک دوربین کوچک برای گرفتن تصاویر از سطحی که موس بر آن حرکت می کند، استفاده می کردند. آنها بسیار بهتر بودند زیرا نیاز به موس پت را کاهش دادند. اما موسهای نوری روی هر سطحی کار نمی کردند، بنابراین در پی آنها موسهای لیزری روی کار آمدند، که بجای LED برای منعکس کردن تصاویر برای دوربین، از لیزر استفاده می کردند. لیزر قادر بود جزئیات بیشتری از میدان حرکت موس بگیرد، و از اینرو با انواع بیشتری از سطوح سازگار بود و بطور کلی نسبت به موسهای نوری دقیق تر است. موسهای نوری برای استفاده های روزمره مناسب اند، ولی همه ی موسهای پیشرفته ی امروزی که برای بازی به فروش می رسند، از تکنولوژی لیزری بهره می برند
- انحنا دار یا استاندارد
- همه ی ما با کیبوردهای “قدیمی” استاندارد آشنا هستیم که روی میز قرار می گیرند و نبستاً غیر جذاب و خسته کننده به نظر می رسند.
- ممکن است بعضی ها با کیبوردهای استاندارد احساس راحتی کنند. اما اگر اگر دنبال چیز بهتری برای تناسب حالت طبیعی دستها یا مچ هایتان باشید، باید بدانید که دامنه ی وسیعی از کیبوردهای ارگونومیک وجود دارد که در آنها راحتی و کاهش فشار رعایت شده است، شامل کیبوردهای Logitech Wave که کلیدهای پایین تری برای انگشتان میانی و کلیدهای برجسته تری برای انگشتان کوچکتر دارد، تا کیبوردهای Microsoft Entertainment Desktop که صفحه کلید V شکل دارد. به عنوان مثال Microsoft طرح هایی با صفحه کلیدهای دو تکه ای پیشنهاد می کند که کلیدها را به دو بخش مجزا تقسیم می کنند تا با انحنای طبیعی دستها به سمت کیبورد متناسب باشد. همچنین تنوع زیادی از انواع کیبوردهای انحنا دار، دو تکه ای و غیره وجود دارد.
- ۱- در دست گرفتن موس: موس را به آرامی در دست بگیرید و آن را در محدوده مورد نظر حرکت دهید. محکم گرفتن موس تنش زیادی را به دست وارد می کند.
- ۲- حرکت موس با آرنج: برای حرکت دادن موس مفصل آرنج را محور قرار دهید تا بدون خم شدن مچ دست امکان حرکت فراهم شود.
- ۳- محل قرارگیری موس: برای یافتن بهترین محل قرارگیری موس روی صندلی خود تکیه دهید، بازوها را در موقعیت راحت (Relax) آویزان قراردهید ساعد خود را از مفصل آرنج خم کنید سطح زیر آرنج شما ارتفاع قرارگیری موس را تعیین می کند و درحرکت ساعد در همین موقعیت محدوده حرکت موس را نشان می دهد. به یاد داشته باشید که اگر موس خارج از این محدوده قرارگیرد یا به هرعلتی مثل شلوغی میز و… دور از صفحه کلید قرار گیرد، دست کاربر برای دسترسی به موس در حالت کشش قرارمی گیرد که برای رفع این مشکل یک جایگاه (Platform) برای موس درنظرگرفته می شود.
- ۴- از تکیه دادن مچ به لبه میز جلوگیری کنید: بسیاری از سیاهرگ های ناحیه مچ سطحی هستند و هر فشاری به این ناحیه می تواند جریان خون را مختل کند و این اختلال خطر ایجاد صدمات را افزایش می دهد.
- ۵- از استراحت گاه مچ استفاده نکنید: تحقیقات اخیر نشان داده است که استراحت گاه های مچ فشار داخل تونل کارپ را دو برابر افزایش می دهند. زیرا غضروف تونل کارپ بسیار انعطاف پذیر بوده و هرفشاری را مستقیما به داخل تونل هدایت می کند.
- ۶- وضعیت مچ را در موقعیت خنثی حفظ کنید: وجود استراحت گاهی نرم با سطح گرد شده و یا دسته صندلی برای استراحت آرنج موجب می شود که حرکت موس با خم شدن وچرخش مچ دست صورت گیرد که نتیجه آن افزایش فشار داخلی تونل کارپ است.
- ۷- شکل موس: موسی را انتخاب کنید که ساختار قرینه داشته و در حد امکان مسطح باشد، زیرا کف دست انسان خمیدگی آناتومیکی خاصی دارد که از برخورد کف دست با سطوح مختلف جلوگیری می کند. اندازه موس باید با دست کاربر متناسب باشد.
- ۸- از پوسچر های طولانی مدت جلوگیری کنید: در هر ساعت ۴ یا ۵ بار شانه ها را بچرخانید و دست و انگشتان خود را به آرامی تکان دهید.
- منابع
- ۱- سایت پزشکان بدون مرز
- ۲- رایان مهر
- ۳- سایت هنر طراحی